Gemeente Zwolle investeert al sinds 1997 in ontwikkeling van medewerkers. Directie, leidinggevenden, medewerkers en OR voeren een permanente, open dialoog om mensen en organisatie continu te ontwikkelen. Zwolle won voor eerdere initiatieven al veel prijzen. De gemeente verwacht dat door de investeringen in mens- en organisatieontwikkeling de onontkoombare krimp nu soepel verloopt.
Gemeente Zwolle moet krimpen. “Het wordt spannend”, aldus OR-voorzitter Hanneke Valkeman. Toch hebben gemeentesecretaris Oenze Dijkstra en HR-directeur Marcella Rijkschroeff er vertrouwen in. Want veel medewerkers zijn bekend met ontwikkeling en mobiliteit.
Net als andere leidinggevenden bespreekt Janneke Greveling van het Expertisecentrum de onderwerpen met medewerkers. Zij stimuleert hen om zich te oriënteren op hun toekomst. Janneke: “Als leidinggevende heb ik veel gesprekken gevoerd met medewerkers die niet goed op hun plek zaten. ‘Volgens mij ben je niet gelukkig’, zei ik. Zou je niet liever wat anders doen?”
Eigen schoonmaakinstallatie
Medewerkers leren in Zwolle tijdens opleidingen én informeel. Zo vonden enkele brandwachten het schoonmaken na een ongeval erg lang duren. Ze ontwierpen een wagen met schoonmaakinstallatie inclusief biologisch afbreekbare zeep.
De wegdekreiniger is samen met marktpartijen gerealiseerd. De brandwachten wonnen de innovatieprijs van de organisatie en behaalden de top-10 van de landelijke innovatieprijs. Speelruimte voor innovatie maakt dat mensen veel leren en trots zijn op hun werk."
Medewerkers van deelnemende organisaties wisselen in die week van plek. Ook zijn er onderling langdurige detacheringen
Zwolle ontwikkelt ook in netwerken. In het opleidingsprogramma gericht op de Andere Overheid leren ambtenaren verbindingen leggen met organisaties in de stad. Gemeentesecretaris Oenze Dijkstra: “We willen minder zelf doen, maar meer gebruikmaken van expertise bij allerlei instellingen. Door met instellingen in gesprek te gaan, leren ambtenaren hoe de samenwerking kan verbeteren.”
Talentenregio
Zwolle netwerkt verder in de Talentenregio, waarin zestien gemeenten samenwerken om de onderlinge mobiliteit te vergroten. Marcella Rijkschroeff, hoofd HR: “Elk jaar in juni is er de Week van de Uitwisseling.
Medewerkers van deelnemende organisaties wisselen in die week van plek. Ook zijn er onderling langdurige detacheringen.” Het Loopbaancentrum van de gemeente Zwolle helpt medewerkers ook een baan te zoeken. Dit wordt urgenter, want Zwolle moet met 200 medewerkers krimpen.
Het Sociaal Beleidskader is in het Georganiseerd Overleg soepel geaccordeerd. Medewerkers maken tot nu toe nog gemakkelijk een loopbaanstap, blijkens de hoge interne mobiliteitscijfers: 6% in de hoogtijdagen van 2008, nu 5%.
Wat levert het op in Zwolle?
Het loopbaanbeleid van de Gemeente Zwolle is over de hele linie van in-, door- en uitstroom succesvol. Op het gebied van inzetbaarheid geldt Zwolle al jaren als witte raaf. Zij won in 2005 de landelijke EVC-prijs en in 2007 de prijs voor Investors in People.
Zwolle kent al acht jaar de ‘aanstelling in algemene dienst’, waardoor mensen flexibel inzetbaar zijn. Ook vakmanschap is goed op peil, dankzij de vele opleidingen die medewerkers volgen. Het medewerkersonderzoek toont aan dat mensen plezier hebben in hun werk, trots zijn op de organisatie, kortom, bevlogen zijn. Verzuim en verloop zijn laag.
Waarom is Zwolle met O&M aan de slag?
De strategie van de gemeente Zwolle is om jarenlang consistent te investeren in cruciale waarden, samengevat met het acroniem FRIES: Flexibel, Resultaatgericht, Innovatief, Extern gericht en Samenwerkend.
Toch heeft men deze ‘gedragscode’ onlangs ingeruild voor de ‘Rijnlandse’ vier V’s: Vertrouwen, Verbinden, Verantwoordelijkheid en Vakmanschap. Want in deze nieuwe tijd wil men toewerken naar een Andere Overheid, waarin de gemeente netwerkpartner wordt van de lokale samenleving.
Dialoog organisatieontwikkeling
De attitude is dat men binnen de gemeente een permanente dialoog voert over organisatieontwikkeling. Oenze: “We analyseren continu waar we sterk en minder sterk in zijn. We laten bijvoorbeeld directeuren van woningcorporaties en ROC’s oordelen over de gemeente.” Openstaan voor vernieuwing, daar draait het om, zoals Lijkendijk (2010) belicht in het boek Zwolle aan Zee.
Het verhaal achter baanbrekend HRM-beleid: “Volgens onderzoek heeft Zwolle álles. Behalve zee. Laat dat nu iets zijn waardoor we ons niet laten beperken. Is er geen zee, dan dénken we zee. Juist wie zich niet laat leiden door beperkingen maar door mogelijkheden, bereikt de stip aan de horizon.”(p.7). Openheid past daarbij. Marcella: “De resultaten van medewerkersonderzoek zijn openbaar.
Daardoor ligt een niet-functionerende afdeling meteen op straat. Dat leidt tot zelfcorrectie.” De aanleiding voor deze continue mens- en organisatieontwikkeling dateert van 16 jaar terug, toen Zwolle nog een verwaarloosde organisatie was.
Engelen en beren
Een engel voor de gemeente Zwolle is dat zij al vanaf 1997 consistent investeert in mens- en organisatieontwikkeling. Ook Zwolles deelname in de Talentenregio is een engel, zeker nu zij moet krimpen. Daardoor kunnen medewerkers relatief eenvoudig switchen naar ander werk. Verder roemt men de verstandhouding tussen het College van Burgemeester en Wethouders enerzijds en de directie anderzijds: het College stuurt op afstand, biedt ruimte om beleid zelf vorm te geven.
Een beer is er ook. Op afstand sturen betekent dat soms iets helemaal fout gaat, zoals de Sociale Dienst die onlangs fors over de begroting ging. Nog een beer is dat goede gesprekken voeren niet alle leidinggevenden goed af gaat, aldus OR-voorzitter Hanneke Valkeman. “We willen minder zelf doen, maar meer gebruikmaken van expertise bij allerlei instellingen. Door met hen in gesprek te gaan, leren ambtenaren hoe de samenwerking kan verbeteren”
Reflectie van de onderzoeker
De gemeente Zwolle toont aan dat investeringen in ontwikkeling en mobiliteit niet van de ene op de andere dag effect hebben: het duurde zeven ‘magere’ jaren voordat de verandering van een verwaarloosde naar een prijswinnende organisatie zijn beslag kreeg.
Geoliede organisatie
Maar na zo’n lange tijd van investeren heb je ook wat: een geoliede organisatie die het vertrouwen geniet van het College van B&W, die ruimte krijgt en aan zijn ambtenaren biedt voor innovatie en continue ontwikkeling. Waar men van fouten mag leren. Waar men klaar lijkt voor een hoger niveau van ontwikkeling en mobiliteit: Zwolle Netwerkstad.
Stad waar ambtenaren in samenspraak met bedrijven en instellingen nieuwe projecten bedenken en uitvoeren, zich daardoor permanent ontwikkelen en net zo makkelijk overstappen van gemeente naar bedrijf als weer terug… een zee aan mogelijkheden waarmakend.
Maart 2014, Gemeente Zwolle
Uit: Zo kan het ook!
