Knelpunten aanpakken

De wet verlangt dat knelpunten volgens de ‘arbeidshygiënische strategie’ aangepakt worden. Dit betekent:

  • In eerste instantie worden knelpunten bij de bron aangepakt, zodat de oorzaak van het probleem wordt weggenomen. Een voorbeeld in het geval van tillen is de tilhandeling overbodig maken. Daarna volgen:
  • Technische maatregelen zoals het gebruik van tilhulpmiddelen welke de handeling minder fysiek belastend maken.
  • Organisatorische maatregelen zoals rouleren, zodat men minder lang hoeft te tillen.
  • Op de laatste plaats - in principe als tijdelijke noodmaatregelen, totdat betere oplossingen voorhanden zijn - moeten persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) verstrekt worden.

Aanpak

Het implementeren van oplossingen is niet eenvoudig. Het is van zeer groot belang medewerkers te betrekken in het proces. We onderscheiden hier de volgende vijf stappen:

Stap 1: Organisatorische voorbereiding

Om het project goed te beginnen, zijn de volgende punten van belang:

  • er wordt een projectgroep gevormd.
  • het management is het eens over de te volgen werkwijze en er wordt een budget beschikbaar gesteld om de verbeteringen te betalen;
  • aan alle medewerkers van de betrokken afdeling(en), leidinggevenden, OR en directie wordt het project gepresenteerd met doelstelling, proces en participatie die verwacht wordt van de medewerkers.

Stap 2: Analyse van de werksituatie

Er zijn meerdere mogelijkheden om de werksituatie te analyseren. Instrumenten zoals RI&E en hulpmiddelen voor het beoordelen van het risico worden in deze Arbocatalogus gegeven. Het is raadzaam om bij de interpretatie van risico’s te zorgen voor voldoende inhoudsdeskundigheid. Betrekken van het team in een sessie om de knelpunten en de oorzaken boven water te krijgen is van belang.

Stap 3: Bedenken en selecteren van maatregelen / oplossingen

Op basis van de vastgestelde knelpunten bepaal je welke oplossingen mogelijk zijn. Dit kan weer met een sessie met de medewerkers die het werk uitvoeren. De inhoud van de sessie is dan gericht op het bedenken van oplossingen. Houdt hierbij de arbeidshygiënische strategie voor ogen. Per maatregel wordt de haalbaarheid besproken en de te verwachten afname van het knelpunt. Op basis daarvan maakt de projectgroep keuzes. Dat kan ook door een aantal oplossingen op kleine schaal te laten testen door de gebruikers en na te gaan wat het beste bevalt. Ook hier geldt dat een inhoudelijk deskundige advies kan geven over maatregelen en kansen voor implementatie.

Het is belangrijk in dit stadium goed na te gaan welke gevolgen de veranderingen hebben (zie ook kader gedragsverandering). Behalve voor de in de projectgroep betrokken medewerkers, kunnen de veranderingen ook grote gevolgen hebben voor andere medewerkers van dezelfde afdeling. Denk aan minder validen, ouderen, mensen met afwijkende lichaamsmaten, maar ook aan andere afdelingen, zoals facility management, schoonmaak, postkamer, medewerkers met verschillende afmetingen en dergelijke. Betrek groepen die met de oplossing te maken krijgen tijdig om problemen bij de invoering voor te zijn.

Stap 4: Implementatie van de maatregelen

In dit stadium voer je de maatregel(en) in. Arbodeskundigen en/of andere deskundigen kunnen dit proces begeleiden om de maatregelen, indien nodig, af te stemmen op de individuen.

Stap 5: Evaluatie

In deze fase wordt zowel het proces geëvalueerd als het effect vastgesteld. Antwoord volgt op vragen als:

  • levert de maatregel op wat ermee werd beoogd?
  • maken de medewerkers gebruik van de mogelijkheden die de maatregel biedt?
  • zijn eerder geformuleerde doelen behaald, zoals afname van de klachten of afname van het ziekteverzuim?

Effectiviteit van de aanpak

Periodiek kijken naar de effectiviteit van de aanpak van fysieke belasting is belangrijk. Uiteindelijk motiveren alleen de door medewerkers, leidinggevenden en managers ervaren opbrengsten en resultaten om door te gaan met preventie. Voor evaluatie van de aanpak van fysieke belasting kun je gebruikmaken van een checklist voor evaluatie beheersing fysieke belasting.

Gedragsverandering: stapsgewijs communiceren

Bereiken van (gezond en veilig) gedrag van zowel medewerkers als leiding gaat een stapje verder dan bewustwording. Wat komt er kijken bij gedragsverandering?

Mensen, en dus organisaties, doorlopen een aantal fases om kennis tot zich te nemen en attitudes en gedrag te veranderen. Dat geldt voor het management dat afweegt of ze maatregelen tegen lichamelijke belasting gaat inzetten. En het geldt ook voor medewerkers die afwegen of ze meewerken aan die maatregelen. Draagvlak en enthousiasme verwerven voor terugdringing van lichamelijke belasting is niet te bereiken door alleen informatie (over risico’s en mogelijke maatregelen) te verstrekken.

De kern van een succesvolle aanpak is stapsgewijs communiceren. Mensen eerst interesseren voordat ze kennis tot zich nemen is het meest effectief. Mensen dienen eerst bewust te worden en te overwegen, voordat ze anders (= minder belastend) gaan werken (toepassen van het gewenste gedrag). Vergelijk het met de aanschaf van een auto. Dat doe je ook niet door een folder te lezen. Je raakt geprikkeld door reclame, je verdiept je eens in een brochure of kijkt op internet, gaat naar de showroom, laat je informeren door de verkoper, denkt er nog eens over, praat erover met vrienden en hakt dan de knoop door. Zo gaat dat dikwijls. En niet alleen bij de aanschaf van een auto. Dit gefaseerde adoptieproces is ook te gebruiken in de communicatie over terugdringing van lichamelijke belasting.