“We zitten nu vier maanden na de herindeling en het is best een bijzondere tijd”, reageert gemeentesecretaris en algemeen directeur Johan Postma op de herindeling die resulteerde in de nieuwe gemeente Land van Cuijk. Postma was tevens kwartiermaker die de gemeentelijke fusie begeleidde en merkte dat cultuurverschillen om een doelgerichte aanpak vroegen.
Cultuurverschillen vragen om een doelgerichte aanpak.
Diensten centraliseren
“We hadden vijf gemeentehuizen maar nu zitten we op twee locaties: Cuijk en Grave. Het besluit is genomen dat we eind 2024 op één locatie komen in Boxmeer. Daarvoor wordt het bestaande gemeentehuis verbouwd en uitgebreid.” Wat betekent dat voor de 800 ambtenaren en 650 fte?
Johan: “We hebben gekeken hoe gaan we dat doen. Het is best ingrijpend omdat het vijf gemeenten betrof, waar je meestal twee of drie gemeenten ziet fuseren die dan min of meer gelijk van omvang zijn. Dat ligt bij ons allemaal anders. Er zijn twee gemeenten met 30-duizend inwoners en drie van ongeveer 10-duizend. Daarbij was er al een ambtelijke fusie geweest tussen Cuijk, Grave en Mill-Sint Hubert.”
Het gaat erom iedereen in zo’n fusieproces veiligheid te bieden, onder meer door die werkgarantie te geven. Dat geeft rust.
Volgens Johan spelen er altijd drie vragen bij een reorganisatie:
- wat voor werk ga ik doen?
- wie wordt mijn leidinggevende?
- waar kom ik te zitten?
“Als je die vragen kunt beantwoorden, komt er weer rust in de organisatie. Dat moment bereikten wij begin augustus 2021. Ook zaten we in een vroeg stadium met vakbonden en ondernemingsraden om tafel. Het gaat erom iedereen in zo’n fusieproces veiligheid te bieden, onder meer door die werkgarantie te geven. Dat geeft rust.”
Kwartiermaker
Johan kijkt terug naar de periode als kwartiermaker voor de nieuwe gemeente. “Het is bouwen aan een nieuwe organisatie terwijl de oude er nog is. En, dat doe je dan met dezelfde mensen in een projectorganisatie. In die projectorganisatie werkten in die anderhalf jaar bijna 250 mensen. Die is ook als een soort voorhoede ingezet met mensen die we op inhoud en kwaliteit voor hadden geselecteerd. Dus niet standaard iedereen die in een MT zit daarvoor vragen, maar echt gericht op de juiste persoon op de juiste plek.”
Corona
Nu viel dat kwartiermakerschap in de periode dat Nederland werd geconfronteerd met de Covid-pandemie en dat raakte ook de gemeente-organisaties die gingen fuseren. Johan zegt daarover: “De pandemie heeft de herindelingsperiode echt wel gekleurd. Ik had nog nooit een reorganisatie meegemaakt onder dergelijke omstandigheden. Alles moest ineens vanuit huis en via MS Teams.
Als je mij vooraf had gevraagd of dat zou lukken, dan had ik daar wel even over na moeten denken. Normaal doe je dat met grote bijeenkomsten waar je de stappen die genomen worden, gaat uitleggen aan iedereen in een schouwburgzaal of sporthal. Nu werkten we met ‘live events’ en dan sta je tegen een laptop te praten. Je gaat er dan maar vanuit dat aan de andere kant de meeste mensen ook inderdaad ingelogd zijn en kijken. Ook is in de raadszaal hier in Cuijk op enig moment een complete tv-studio opgebouwd. Het voordeel van dit alles is wel dat we zo wel snel leerden omgaan met alle mogelijkheden die digitaal communiceren biedt, maar het blijf een bijzondere ervaring.”
Staatsrechtelijk novum
Ook bijzonder vindt Johan de wijze waarop de fusie tussen de gemeenten zich heeft voltrokken. “We begonnen met drie initiatief nemende gemeenten in 2018: Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis. In 2020 kwamen Mill en Sint Hubert erbij waardoor het juridische proces voor de fusie opnieuw kon. In februari 2021 stemde de Tweede Kamer in met de fusie. Pas in mei dat jaar voegde Grave zich bij deze groep na een inwonersraadpleging. Dat kon alleen via een staatsrechtelijk novum en dat ging volledig buiten de reguliere procedures om. Op het bestaande wetsvoorstel voor de fusie is een toevoeging gedaan en dat ging vervolgens met spoed naar de Raad van State en naar de Tweede en Eerste Kamer. Best bijzonder, ook al omdat en unaniem draagvlak nodig was voor deze werkwijze.
Verkiezing voor naam onder inwoners
Het is allemaal gelukt en per 1 januari 2022 is de herindeling een feit”, aldus Johan. Per die datum is Johan gemeentesecretaris en algemeen directeur van de nieuwe gemeente die vijf gemeenten en 33 kernen omvat. De naam Land van Cuijk kwam naar voren uit een verkiezing onder inwoners. Johan: “Die naam bestaat al sinds de 9e eeuw en ik vind het als historicus een mooie naam voor dit gebied tussen de Maas en de Peel.”
De naam Land van Cuijk bestaat al sinds de 9e eeuw en ik vind het als historicus een mooie naam voor dit gebied tussen de Maas en de Peel.
Cultuurverschillen
In de drie gemeentelijke organisaties die fuseerden spelen cultuurverschillen een rol. “Daar wilden we goed mee omgaan. Daarom ook is er een externe partij bij gehaald - Ten Have Change Management - om dat in goede banen te leiden. De worsteling daarbij was de keuze voor op weg gaan naar een nieuwe cultuur in de organisatie en de oude overboord zetten of vinden dat je ook iets moet met die oude cultuur vol rituelen en beproefde werkmethoden in de nieuwe constellatie.
De cultuurverschillen tussen de gemeente-organisaties hebben we benoemd aan de hand van perspectieven als ‘familie-cultuur’ en ‘structuur’ naast ‘wendbaarheid en creativiteit’. Door die verschillen was het best spannend om te bepalen hoe je dat bij elkaar gaat brengen en hoe je daar dan mee om moet gaan. Er zijn dus veel gesprekken gevoerd om dat helder te krijgen. Mensen moesten veel zekerheden loslaten in dat proces want het gaat om een nieuwe functie, in een ander gebouw en met een nieuwe organisatie. Dat vraagt zorgvuldigheid.”
Mensen moesten veel zekerheden loslaten in dat proces want het gaat om een nieuwe functie, in een ander gebouw en met een nieuwe organisatie. Dat vraagt zorgvuldigheid.
