Een vitale en wendbare organisatie begint bij medewerkers die zich goed voelen, hun werk met plezier doen en kunnen omgaan met verandering. Download nu de Inspiratiegids Mentale Kracht op Maat en laat je inspireren welke maatregelen je kan nemen voor jouw gemeente.
De gids Mentale kracht op maat is bedoeld voor HR-professionals, P&O-adviseurs en leidinggevenden binnen gemeenten. De publicatie combineert wetenschappelijke inzichten met praktijkvoorbeelden van gemeenten die al stappen hebben gezet.
Investeren in mentale kracht loont
Uit de Personeelsmonitor 2024 blijkt dat het ziekteverzuim bij gemeenten is gestegen naar 6,7%. Meer dan de helft van dit verzuim is langdurig, met werkdruk, stress en privéomstandigheden als belangrijkste oorzaken. Toch is dit geen somber verhaal het laat juist zien waar kansen liggen om verschil te maken.
Steeds meer gemeenten komen in actie. Ze investeren in vitaliteit, werkgeluk en mentaal welzijn.
- 72% werkt actief aan werkdrukvermindering
- 66% zet in op mentale gezondheid
- 85% gebruikt concrete instrumenten zoals coaching, workshops en het goede gesprek
Gemeenten zijn dus volop in beweging en de gids Mentale kracht op maat helpt om die beweging te versterken.
Werken aan mentale kracht heeft veel verschillende voordelen!
- Medewerkers met een goede mentale gezondheid zijn productiever en presteren beter
- Het draagt bij aan het aantrekken en behouden van medewerkers
- Het brengt werkplezier, bevlogenheid en een goede werksfeer
- Het bevordert een positieve en ondersteunende bedrijfscultuur
- Het kan verzuimkosten verminderen
Vijf groepen die extra aandacht verdienen
Niet iedereen ervaart werkdruk of mentale belasting op dezelfde manier. Uit het onderzoek blijkt dat vijf groepen medewerkers meer risico lopen op verminderde mentale kracht. Door hun situatie goed te begrijpen, kunnen gemeenten maatwerk bieden en de juiste steun geven.
1 . Jongere medewerkers | bouw aan toekomstvertrouwen
Jongere medewerkers willen betekenisvol werk en ontwikkelkansen. Zij zoeken houvast in een complexe organisatie en ervaren prestatiedruk.
Aanbeveling
Investeer in goede onboarding, mentoring en zichtbare loopbaanpaden. Faciliteer netwerken voor jonge ambtenaren en voer regelmatig ontwikkelgesprekken gericht op groei en balans.
2. Oudere medewerkers | Benut ervaring, bied ruimte
Oudere medewerkers beschikken over waardevolle kennis en ervaring, maar ervaren soms hogere belasting of minder energie.
Aanbeveling
Gebruik het generatiepact of flexibel roosterbeleid, geef ruimte voor kennisoverdracht en bied mogelijkheden om betekenisvol werk te blijven doen, ook met een aangepast takenpakket.
3. Medewerkers met zorgtaken | Creëer balans
Mantelzorgers en ouders combineren werk met zorgtaken, wat kan leiden tot overbelasting.
Aanbeveling
Maak mantelzorg bespreekbaar en bied praktische steun, zoals flexibel verlof, mantelzorgmakelaars of een intern steunpunt. Een luisterend oor van leidinggevenden maakt vaak al verschil.
4. Medewerkers in sociaal-emotioneel zware functies | Geef erkenning
Zij werken dagelijks met maatschappelijke spanningen en emotionele situaties, zoals agressie, wantrouwen of weerstand.
Aanbeveling
Investeer in weerbaarheidstrainingen, intervisie en collegiale steun. Zorg voor structurele erkenning van de emotionele impact van hun werk en faciliteer herstelmomenten.
5. Medewerkers in mentaal complexe(re) functies | Focus op wendbaarheid
Digitalisering en technologische veranderingen maken het werk cognitief zwaarder.
Aanbeveling
Zorg voor duidelijke prioriteiten, minder onderbrekingen en leerruimte om digitale vaardigheden te versterken. Stimuleer focus en autonomie in plaats van constante bereikbaarheid.
Maatregelen die echt het verschil maken
De gids Mentale kracht op maat vertaalt onderzoek en praktijkervaringen naar concrete maatregelen die direct toepasbaar zijn in de gemeentelijke context.
Het JD-R-model (Job Demands–Resources) vormt daarbij een handig kader: door de balans te vinden tussen wat werk vraagt en wat het oplevert, ontstaat duurzame energie. De gids bevat ruim 50 maatregelen die gemeenten kunnen toepassen, verdeeld over vijf thema’s:
Flexibele werktijden en herstelmomenten
- Geef medewerkers meer regie over hun tijd en herstel.
- Voorbeelden: zelfroostering, baaldagen, flexibel verlofmandje of vaste pauzemomenten.
Duidelijke taken en ontwikkelkansen
- Heldere verwachtingen verminderen stress en geven focus.
- Voorbeelden: job carving of taakroulatie om werk beter te laten aansluiten bij talenten en belastbaarheid, en loopbaanpaden die inzicht geven in doorgroeimogelijkheden.
Sociale en veilige werkomgeving
- Een open, veilige cultuur is de basis voor mentale kracht.
- Voorbeelden: intervisie, buddyprogramma’s, vertrouwenspersonen en trainingen voor leidinggevenden om signalen te herkennen en het gesprek aan te gaan.
Vitaliteit en mentale weerbaarheid
- Vitaliteit is geen project, maar een cultuur.
- Voorbeelden: vitaliteitsbudgetten, coachingstrajecten, preventieve gezondheidschecks en het stimuleren van micro-herstelmomenten tijdens de werkdag.
Steun in de privésfeer
- Aandacht voor het leven buiten het werk maakt medewerkers sterker binnen het werk.
- Voorbeelden: mantelzorgvriendelijk beleid, begeleiding bij verlies en budgetcoaching om financiële rust te creëren.
Aanbeveling voor gemeenten
- Ontwikkel een duidelijke visie op mentale kracht: wat wil jouw organisatie uitstralen en bereiken?
- Maak leidinggevenden eigenaar: train hen in signaleren, ondersteunen en coachend leidinggeven.
- Bied ruimte voor maatwerk: wat werkt voor de één, werkt niet voor de ander.
- Meet, evalueer en vier successen: gebruik PMO’s en MTO’s om voortgang zichtbaar te maken en medewerkers actief te betrekken.
- Blijf het gesprek voeren: mentale kracht groeit door openheid, vertrouwen en gezamenlijke reflectie.
Direct aan de slag
De gids Mentale kracht op maat is bedoeld voor HR-professionals, P&O-adviseurs en leidinggevenden binnen gemeenten. De publicatie combineert wetenschappelijke inzichten met praktijkvoorbeelden van gemeenten die al stappen hebben gezet.
Dit project is met subsidie MDIEU van SZW tot stand gekomen.
