Onze samenleving verandert continu. Dat vraagt om gemeenten die flexibel en veerkrachtig kunnen opereren. Dat is niet alleen een mooi streven, het is een noodzaak. Daarom duiken wij dieper dit thema in.
Voor iedereen in de gemeentelijke organisatie – zowel vanuit een strategische adviesrol als met de voeten in de klei – die zich hard maakt voor wendbaarheid.
Bouwstenen voor wendbaarheid
Wij onderscheiden drie cruciale bouwstenen voor de wendbaarheid van een gemeentelijke organisatie:
- Cultuur: de motor van wendbaarheid
- Werkwijzen: de basis voor flexibiliteit
- Samenwerking: denken in netwerken
In april gingen we met vertegenwoordigers van gemeenten en experts in gesprek over deze bouwstenen. Zij deelden met ons hun leestips. Deze vind je op de tabbladen bovenaan deze pagina.
Wendbare organisaties hebben leiders nodig die niet alleen reageren op ontwikkelingen in de omgeving, maar ze ook vóór zijn. Toekomstgericht leiderschap stimuleert een cultuur waarin experimenteren, samenwerken en leren vanzelfsprekend zijn.
Een dergelijke organisatiecultuur is geen bijzaak, maar de sleutel tot een wendbare organisatie. Dit vraagt om inspirerend en coachend leiderschap, waarin initiatief, creativiteit en samenwerking worden gestimuleerd. Een cultuur van continu verbeteren en aanpassingsvermogen ontstaat wanneer medewerkers ruimte krijgen voor autonomie en persoonlijke ontwikkeling.
✔ Toekomstgericht denken: Wendbare leiders kijken vooruit, anticiperen op ontwikkelingen en stimuleren een cultuur van continue verbetering en beweging tussen lange termijn denken en korte termijn doen.
✔ Vertrouwen en eigenaarschap: Medewerkers worden gestimuleerd om verantwoordelijkheid te nemen, houding en gedrag bespreekbaar te maken en te handelen vanuit een gedeelde missie en visie.
✔ Flexibiliteit en innovatie: Wendbare organisaties omarmen ontwikkeling en maken experimenteren en leren vanzelfsprekend.
De werkelijkheid laat zich niet eenduidig kennen, anders hadden we natuurlijk perfecte organisaties. Maar elk perspectief kent eigen concepten en taal. Door hier met elkaar over te sparren, krijgen we nieuwe opties voor actie in de eigen praktijk
Een starre, hiërarchische structuur belemmert wendbaarheid. Daarom kiezen steeds meer gemeenten voor flexibele, netwerkgerichte structuren waarin afdelingen en teams samenwerken en processen zich aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen.
Een flexibele organisatiestructuur gaat hand in hand met de cultuur en het leiderschap dat nodig is om wendbaar te zijn. Het gaat hierbij niet alleen om duidelijkheid over taken en verantwoordelijkheden en een balans vinden tussen relatie en resultaat, maar ook om een wijze van structureren en organiseren die past bij wat de omgeving van de organisatie verwacht of vereist.
Werkwijzen spelen hierin een cruciale rol. Ze bepalen hoe een organisatie besluiten neemt, informatie deelt en middelen inzet. Wendbare gemeenten hanteren werkwijzen die aanpasbaar, maar ook resultaatgericht zijn, zoekende naar de balans tussen stevig staan en flexibiliteit.
✔ Datagedreven werken: Besluitvorming en beleid baseren op realtime data en signalen uit de samenleving versnelt het proces en maakt het responsiever.
✔ Innovatief en experimenteel werken: Door middel van pilots, ‘proeftuinen’ en agile methodieken creëren gemeenten continu ruimte voor innovatie, waarbij nieuwe ideeën worden getest, geëvalueerd en verbeterd voordat ze op grotere schaal worden toegepast.
✔ Meer autonomie: Door medewerkers meer verantwoordelijkheid en ruimte te geven binnen duidelijke kaders, neemt de slagkracht van de organisatie toe.
✔ Procesoptimalisatie en digitalisering: Wendbare gemeenten benutten slimme technologieën en digitale tools om bureaucratie te verminderen en efficiënter te werken.
De wendbaarheid van een organisatie staat of valt met de wendbaarheid van de mensen die er werken. Zelforganisatie en bevlogenheid spelen hierin een cruciale rol
Een wendbare gemeente staat midden in de samenleving en werkt actief samen met inwoners, bedrijven, maatschappelijke organisaties, andere overheden en andere partijen.
Een wendbare gemeente is niet alleen een bestuurlijke organisatie, maar een krachtige speler in een dynamisch maatschappelijk netwerk. Dit betekent:
✔ Van buiten naar binnen denken en handelen: Het perspectief van inwoners en maatschappelijke partners staat centraal bij beleidsvorming en uitvoering: de kracht van gemeenschappen wordt optimaal benut. Gemeenten luisteren daartoe actief, sluiten aan bij wat er leeft en dragen zo bij aan het ontwikkelen van een gemeenschappelijke taal.
✔ Publiek-private samenwerkingen: Door samen te werken met bedrijven en kennisinstellingen versnellen gemeenten innovatie en pakken ze maatschappelijke opgaven effectiever aan.
✔ Netwerkgericht werken: Gemeenten opereren als verbinder en bruggenbouwer, waarbij netwerken worden benut met het oog op het toevoegen van publieke waarde toevoegen.
Wendbaar zijn als organisatie en professional vraagt om drie uitgangspunten: ruimte (kunnen bewegen), richting (doelgericht bewegen) en relatie (hoe verhoud ik me tot mijzelf, de ander en de omgeving). Het inwonersperspectief kan daarbij helpen.
Bewoners willen en kunnen helpen bij maatschappelijke opgaven. En als je gebruik maakt van de kracht van de samenleving, kan dat bijdragen aan de verandering van de interne cultuur.
